การขึ้นบันไดเรืออย่างปลอดภัย

การลงน้ำจากบันไดเรือ เช่น เรือประเภท liveaboard นั้น อาจไม่ใช่เรื่องยากเย็นและอันตรายมากเกินไปนัก แต่การขึ้นนั้นโดยเฉพาะอย่างยิ่งในขณะที่มีคลื่นลม เรือโยกขึ้นลงตามแรงคลื่นหรือแกว่งไปมาตามแรงลม อาจเป็นเรื่องท้าทายความสามารถของเราสักหน่อย ในการขึ้นดังกล่าว เรื่องของความปลอดภัยและขั้นตอนที่เหมาะสม จึงเป็นเรื่องที่จำเป็นต้องคำนึงถึงเป็นอันดับต้นๆ

ขั้นตอนต่อไปที่จะนำเสนอนี้ เป็นเพียงวิธีการหนึ่งเท่านั้น อาจจะมีวิธีการอื่นๆ ที่เหมาะสมอีกหลายอย่างขึ้นอยู่กับความถนัดและสถานการณ์เฉพาะหน้านะครับ

ขั้นแรก

เริ่มจากการทำ safety stop เพราะเวลานั้นเราสามารถประเมินสถานการณ์บนผิวน้ำได้เป็นอย่างดี เราสามารถสังเกตอาการของเรือในขณะที่มีคลื่นลมได้ว่า มีการขึ้น ลง หรือแกว่งไปมาขนาดไหน เมื่อครบเวลาของการทำ safety stop ให้ดูให้ดีว่ามีสิ่งกีดขวางท้ายเรือ เช่น นักดำน้ำคนอื่นว่ายเข้าหาบันไดเรือหรือไม่ ให้รอจนกระทั่งบริเวณรอบๆ บันไดเรือว่างแล้วจึงขึ้น ให้ขึ้นห่างจากบันไดเรือพอประมาณ ไม่ควรขึ้นใกล้เกินไปเนื่องจากอาจจะมีคลื่นเกิดขึ้นมากะทันหันโดยที่เราไม่สามารถคาดเดาได้ และอาจจะทำให้บันไดเรือหรือ platform ของเรือฟาดเราบาดเจ็บได้ หากมีนักดำน้ำคนอื่นขึ้นก่อนหน้าเรา ให้รออยู่ห่างๆ อย่าเข้าไปรอใต้บันได เนื่องจากนักดำน้ำที่กำลังขึ้นอาจจะตกลงมาทับได้โดยง่าย เมื่อบันได้ว่างแล้วให้ว่ายเข้าหาบันได

สำหรับการว่ายเข้าหาบันไดในวันที่มีคลื่นลมนั้น ให้สังเกตอาการของคลื่นที่กระทำกับเรือก่อนที่จะว่ายเข้าหาบันได โดยปกติแล้วเรือจะโยกขึ้นลงเป็นชุด โดยมีการโยกอย่างรุนแรงสักครั้งหรือสองครั้งตามด้วยการโยกเบาๆ อีกครั้งหรือสองครั้ง ควรว่ายเข้าหาบันไดในขณะที่มีการโยกน้อยที่สุด

หากเรือมีการแกว่งเนื่องจากแรงลม ซึ่งอาจจะเกิดขึ้นได้มากกว่าในเรือประเภท liveaboard เนื่องจากเรือลำใหญ่ จะมีพื้นที่ต้านลมได้มากกว่าเรือลำเล็ก ในกรณีดังกล่าวนี้ ให้ขึ้นมารอที่ผิวน้ำห่างจากวงการแกว่งของเรือสักเล็กน้อยพอที่จะคว้าเชือกหรือบันไดเรือได้ เมื่อเรือแกว่งผ่านหน้าในกรณีที่คว้าหรือจับพลาด ไม่ต้องว่ายตามเรือไป เพราะจะเหนื่อยเสียเปล่าๆ ให้รอจนกระทั่งเรือแกว่งกลับมาอีกครั้งหนึ่งจะดีกว่าครับ

ขั้นต่อมา

เมื่อเราเห็นว่าบันไดว่างและสามารถขึ้นได้แล้ว ให้จับบันไดด้วยมือข้างหนึ่ง โดยจับใกล้ๆ กับบันไดขั้นล่างสุด งอแขนเล็กน้อยเพื่อให้เกิดความพร้อมที่จะรับแรงอันเกิดจากการแกว่งหรือโยกขึ้นลงของเรือ ให้ระวังเป็นพิเศษไม่ให้ตัวเราหลุดเข้าไปใต้บันไดหรือ platform โดยเด็ดขาด เนื่องจากอาจจะทำให้เกิดการบาดเจ็บได้

การเคลื่อนไหวของเรือในขั้นนี้ หากไม่สามารถขึ้นได้พร้อมกับตะกั่วถ่วง ให้ใช้มือข้างหนึ่ง (โดยมากมักเป็นข้างซ้าย) จับบันไดไว้ แล้วใช้มืออีกข้างหนึ่งถอดเข็มขัดหรือตะกั่วถ่วงด้วยมือเดียวส่งให้คนที่รอรับบนเรือต่อไป และให้ใช้มือข้างที่ถอดตะกั่วถอดฟินออก ซึ่งท่าทางการถอดที่น่าจะง่ายที่สุดก็คือการนั่งไขว่ห้างและใช้มือตรงกันข้ามถอดฟินออก อาจจะส่งฟินให้กับคนบนเรือที่รออยู่หรือคล้องสายรัดเท้า (fin strap) ไว้ในข้อมือก็ได้ จากนั้นให้เปลี่ยนมือที่จับบันไดและถอดฟินอีกข้างหนึ่งออกในลักษณะเช่นเดิม สำหรับคนที่ถนัดอาจจะไม่เปลี่ยนมือแต่ใช้มือข้างเดียวถอดฟินทั้งสองข้างออกก็ได้

ในขณะที่ถอดอุปกรณ์ (ฟินและตะกั่ว) นั้น เราอาจจะยืนอยู่บนบันไดขั้นล่างสุดก็ได้หรือไม่ยืนก็ได้

• หากเรายืน ก็ต้องระวังเรื่องของน้ำหนักอุปกรณ์ที่เราแบกอยู่ เมื่อเรือโยกขึ้นตามแรงคลื่นนั้น น้ำหนักของอุปกรณ์ที่ถูกหนุนไว้ในน้ำจะเปลี่ยนถ่ายมาที่ตัวเราทันที หากไม่ได้เตรียมพร้อมไว้ อาจจะตกจากบันไดโดยง่าย
• แต่หากไม่ยืนบนบันได ก็ต้องระวังการฉุดอย่างรุนแรงเวลาเรือยกตัวขึ้นเช่นกัน ในบางกรณีอาจถึงขั้นไหล่หลุดได้ครับ

ขั้นสุดท้าย

เมื่อเราถอดอุปกรณ์ดังที่กล่าวมาเรียบร้อยแล้ว ก็ถึงเวลาที่จะขึ้นบันได ให้เอามือทั้งสองข้างจับบันไดไว้ โดยให้ระวังบันไดของเรือบางลำอาจจะหนีบมือเอาได้ เราควรกะเวลาให้การขึ้นง่ายที่สุดโดยการเหยียบบันไดให้มั่นคง งอเข่าเล็กน้อยขณะที่เรือโยกลง และให้เหยียดเข่าให้ตรงพร้อมกับแรงโยกขึ้นของเรือในเวลาต่อมา จะช่วยส่งให้ตัวเราเดินขึ้นบนเรือได้อย่างง่ายดายมากยิ่งขึ้นครับ

ในกระบวนการทั้งหมดที่กล่าวมานี้ หากมีหน้ากากและเร็กฯ อยู่ในที่ที่ไม่เป็นอุปสรรคในการขึ้นเรือก็น่าจะดีกว่าครับ เพราะเราอาจตกจากเรือได้ในเวลาที่เราก้าวขึ้นเรือ หากตกลงไปก็ไม่ต้องตกใจ ให้ว่ายออกจากเรือแล้วค่อยๆ หาทางจับบันไดตามขั้นตอนแรกใหม่ ในบางครั้งอาจจะต้องใส่ฟินเข้าไปใหม่หากมีกระแสน้ำพัดตัวเรา ห่างจากเรือไป

การขึ้นจากน้ำนี้ โดยปกติในเวลาที่ทะเลไม่มีคลื่นลมรุนแรงนักนั้นก็ไม่ใช่เรื่องลำบากยากเย็นแต่อย่างใด แต่เราไม่สามารถคาดเดาได้ว่าทะเลจะเป็นอย่างเดิมเหมือนตอนที่เราลงน้ำเสมอไป นี่คือเหตุผลว่าทำไมเราจึงควรฟังคำแนะนำของ divemaster ที่ทำการบรรยายสรุปให้เราก่อนลงน้ำอย่างตั้งใจ เพราะขั้นตอนในการขึ้นและลงจากน้ำนั้นของเรือแต่ละลำและของสถานการณ์ที่แตกต่างกันนั้นอาจจะไม่เหมือนกันเสมอไป

ในกรณีที่มีคลื่นสูงกว่าหนึ่งเมตรและมีกระแสน้ำรุนแรง divemaster อาจจะให้เราขึ้นบนเรือโดยไม่ถอดฟินออกก่อนก็ได้ กระบวนการนี้อาจจะลำบากสักนิดสำหรับคนที่ไม่เคย แต่ก็ไม่ยากเกินไปหลังจากผ่านการลองทำสักครั้งสองครั้งแล้ว สิ่งสำคัญก็คือต้องยืนบนบันไดให้มั่นคงด้วยเท้าทั้งสองก่อนและค่อยๆ ก้าวขึ้น โดยให้มั่นใจว่า ได้สอดฟินและวางส้นเท้าไว้อย่างมั่นคงบนบันไดขั้นต่อไปแล้ว ก่อนที่จะถ่ายน้ำหนักตัวขึ้นไป

อีกวิธีหนึ่งที่เป็นที่นิยมกันก็คือให้เข้าแถวโดยการจับเชือกท้ายเรือไว้ เมื่อคนแรกขึ้นไปแล้ว คนต่อมาก็สาวเชือกเข้าไปใกล้บันไดและทำการขึ้น โดย divemaster อาจจะให้คนที่จับเชือกไว้ถอดฟินออกจากเท้าในขณะที่จับเชือกรออยู่ ในกรณีนี้ต้องระวังไม่ให้มือหลุดจากเชือก มิฉะนั้นจะต้องใส่ฟินเข้าไปใหม่และว่ายกลับมาที่เชือก ซึ่งอาจจะลำบากมากขึ้นหากมีกระแสน้ำในขณะนั้น

ไม่ว่าวิธีการขึ้นจะเป็นอย่างไรก็แล้วแต่ สิ่งสำคัญที่เราต้องคำนึงถึงอยู่เสมอคือ ให้ประเมินว่าการขึ้นดังกล่าวนี้ “ปลอดภัย” หรือไม่ สำหรับสถานการณ์เฉพาะหน้าที่เราเผชิญอยู่ครับ