สถาบันสอนดำน้ำ และออกบัตรดำน้ำ (Dive Agency) คืออะไร

นักดำน้ำทุกคนคงคุ้นเคยกับชื่อ PADI, NAUI, SDI หรืออีกหลายๆ ชื่อที่รู้จักกันว่าเป็นสถาบันออกบัตรดำน้ำกันเป็นอย่างดี หลายคนเรียนดำน้ำแล้วเกิดความสงสัยว่า สถาบันเหล่านี้คืออะไร ทำไมจึงมีสิทธิ์ออกบัตรดำน้ำได้ และถ้าเลือกได้ เราควรเลือกเรียนกับหลักสูตรของสถาบันไหน หรือเลือกรับบัตรของสถาบันไหนดี

ต้องเกริ่นให้ฟังก่อนว่า สถาบันออกบัตรดำน้ำที่เป็นที่รู้จักกันอย่างเป็นสากล (คือร้านดำน้ำส่วนใหญ่ในโลก ยอมรับและพร้อมให้บริการ แก่นักดำน้ำที่ถือบัตรของสถาบันเหล่านี้) มีอยู่เป็นจำนวนมาก เช่น ACUC, BSAC, CMAS, IDEA, NASDS, NAUI, PADI, PDIC, PSS, SDI, SSI ซึ่งบางชื่อคุณคงไม่รู้จัก เหตุเพราะแต่ละแห่งก็โด่งดังอยู่ในบางพื้นที่เท่านั้น (แต่ร้านดำน้ำหรือรีสอร์ททั่วโลกยอมรับ) ที่เป็นที่รู้จักกว้างขวางที่สุด ก็คือ PADI นั่นเองครับ

แล้วแต่ละสถาบันเหล่านี้มีอิทธิพลอย่างไร จึงได้มีสิทธิ์ออกบัตรดำน้ำซึ่งเป็นที่ยอมรับในที่ต่างๆ ได้ทั่วโลก เรื่องนี้ต้องย้อนไปดูประวัติศาสตร์การดำน้ำกันนิดนึงครับ

แรกเริ่มเดิมที กิจกรรมการดำน้ำลึกแบบ scuba เป็นกิจกรรมที่รู้จักกันในวงจำกัด (ส่วนใหญ่ก็เป็นนักสำรวจกับพวกทหารเท่านั้น) อุปกรณ์ต่างๆ ยังประยุกต์ขึ้นมาทดลองและปรับปรุงแก้ไขกันไป ความรู้เรื่องผลกระทบจากการดำน้ำ ก็ยังสั่งสมกันไปเรื่อยๆ การฝึกหัดดำน้ำ ก็อาศัยวิธีการถ่ายทอดต่อๆ กันไป ครบบ้างไม่ครบบ้าง ตามแต่ว่าเรียนกับคนไหน จนถึงจุดหนึ่ง เมื่ออุปกรณ์ดำน้ำลึก ได้รับการพัฒนาจนมีความซับซ้อนน้อยลง ใช้งานได้ง่ายขึ้น เริ่มกลายเป็นกิจกรรมแบบสันทนาการ และมีคนสนใจฝึกหัดดำน้ำกันแพร่หลายมากขึ้น ก็เริ่มมีการตั้งกลุ่มเพื่อการสอนดำน้ำกันเป็นเรื่องเป็นราว และเมื่อกลุ่มต่างๆ เหล่านี้มีสมาชิกเพิ่มขึ้น จึงมีความพยายามที่จะพัฒนาการสอนดำน้ำให้เป็นระบบระเบียบ มีการรวบรวมความรู้ที่เกี่ยวข้องให้ครบถ้วน ออกแบบการฝึกปฏิบัติให้ครบที่จำเป็นเพื่อความปลอดภัย ออกแบบระดับของการเรียนต่อเนื่องให้เหมาะสมมากขึ้น จนในที่สุด กลุ่มที่มีรากฐานมั่นคง มีผลงานการสอนได้อย่างดีและปลอดภัย และมีการประชาสัมพันธ์ที่ดี ก็ตั้งตัวขึ้นเป็นสถาบันสอนดำน้ำนั่นเอง

หน้าที่หลักของสถาบันสอนดำน้ำ ก็คือ การออกแบบหลักสูตรการฝึกหัดคนที่ไม่เคยดำน้ำมาก่อน ให้ได้รู้จักและสามารถทำกิจกรรมนี้ได้อย่างปลอดภัย ส่วนคนที่เรียนมาแล้ว ก็สามารถเรียนรู้ทักษะหรืออุปกรณ์ขั้นสูงขึ้นไปได้ด้วย หลักสูตรการดำน้ำนี้ มีตั้งแต่เริ่มต้นการดำน้ำ (diver) การเป็นผู้ดูแลจัดการการดำน้ำให้คนอื่น (divemaster) การเป็นผู้ฝึกสอนนักดำน้ำหรือครูสอนดำน้ำ (diving instructor) ไปจนถึงการเป็นผู้พัฒนาหรือผลิตครูสอนดำน้ำ (course director) กันเลยทีเดียว ซึ่งแน่นอนว่า หลักสูตรที่ใช้ในการสอนของทุกขั้นก็จะอยู่บนแบบแผนที่ออกแบบมาให้แล้วโดยสถาบันที่สังกัดอยู่นั่นเอง ส่วนความรู้ทางวิทยาศาสตร์หรือการวิจัยนั้น แต่ละแห่งอาจจะอ้างอิงงานวิจัยต่างๆ หรืออาจสร้างหน่วยวิจัยเพื่อสั่งสมความรู้ มาออกแบบหลักสูตรของตัวเองก็ได้

ความยอมรับอย่างเป็นสากล

จากที่เล่ามาข้างต้น แสดงว่า หลักสูตรดำน้ำของแต่ละที่ก็ขึ้นอยู่กับว่า สืบทอดกันมาอย่างไร หรือพัฒนาองค์ความรู้ ทั้งด้านทฤษฎีวิทยาศาสตร์ หรือการจัดการเรียนการสอน ขึ้นมาได้มากน้อยเพียงใด ดังนั้น การยอมรับอย่างเป็นสากล ก็ย่อมไม่มีมาตรฐานตายตัว ขึ้นกับว่า ร้านใด รีสอร์ทไหน จะเลือกยอมรับนักดำน้ำที่ผ่านการฝึกฝนจากสถาบันไหนบ้าง

สำหรับการดำน้ำเพื่อสันทนาการ ได้มีการรวมตัวของสถาบันสอนดำน้ำ ก่อตั้งเป็น World Recreational Scuba Training Council (WRSTC) เมื่อ ค.ศ. 1999 โดยมีหน้าที่กำหนดมาตรฐานขั้นต่ำสุดของหลักสูตรการเรียนดำน้ำ ที่จำเป็นต่อการดำน้ำอย่างปลอดภัย และรับรองหลักสูตรของสถาบันดำน้ำต่างๆ เมื่อได้พิจารณาแล้วเห็นว่า ผ่านเกณฑ์มาตรฐานที่ว่านี้ หมายความว่า สถาบันสอนดำน้ำใด ที่ได้รับการยอมรับเป็นสมาชิกของ WRSTC ก็ถือได้ว่าเป็นสถาบันที่ได้รับการยอมรับอย่างเป็นสากลนั่นเอง

อีกองค์กรหนึ่งที่ออกแบบมาตรฐานขั้นต่ำสุดของการจัดการสอนดำน้ำ ก็คือ ISO นั่นเอง ซึ่งก็ครอบคลุมเฉพาะการดำน้ำเพื่อการสันทนาการเท่านั้น เช่นเดียวกับ WRSTC แต่เนื่องจาก ไม่เป็นที่ทราบในรายละเอียดมากนัก จึงขอไม่กล่าวถึงในที่นี้ครับ

แล้วสถาบันไหนมีหลักสูตรที่ดีกว่ากัน

ต้องเรียนตามตรงว่า ผมเองก็ได้สัมผัสหลักสูตรดำน้ำมาไม่กี่สถาบัน เท่าที่เป็นที่รู้จักแพร่หลายในหมู่คนไทยเท่านั้น ก็เพียงบอกได้ว่า เนื้อหาและทักษะที่ต้องฝึกฝนของ 2 - 3 สถาบันที่คุ้นชื่อกันในหมู่นักดำน้ำคนไทย เหมือนกันเกือบทั้งหมด แม้แต่ในรายละเอียดปลีกย่อย ส่วนที่แตกต่างกันมีเพียง 1 - 2 เรื่องซึ่งไม่ว่าเรียนแบบใด ก็ให้ผลด้านความปลอดภัยไม่ต่างกัน (และต่างก็เป็นสมาชิกของ WRSTC ทั้งนั้นด้วย) ส่วนที่แตกต่างกัน และมีผลต่อความสนุกสนาน หรือหงุดหงิดน่ารำคาญ ก็เห็นจะเป็นเรื่อง ความรวดเร็วและความถูกต้องเรียบร้อยในการดำเนินการต่างๆ (เช่น การออกบัตร) และการคิดค่าใช้จ่ายในเรื่องต่างๆ (เช่น การออกบัตร อีกนั่นล่ะครับ) สำหรับข้อมูลทั่วไป หลักการพื้นฐานหรือแนวคิดการออกแบบหลักสูตร ของสถาบันที่เป็นที่รู้จักกัน ผมขอสรุปสั้นๆ จากที่รู้จักกันและที่สถาบันนั้นๆ ได้แถลงไว้ต่อสาธารณะ มาให้อ่านกัน ดังนี้ครับ